YANARUNAKUNARA Y KICHWA RUNAKUNARA QUISHPICHIK PUNCHA
12 DE OCTUBRE
“Mana akachu América mamallactara taripashka, akami Europa runakuna, América mamallaktara riksisha chaipi tiankahua shamushka, shinallara kay llaktamanta imarash tukuy sumak imakunatas apasha rinurka”.
Chunka iskay puncha wayru killa (12 de octubre) charinmy atun wiñaykawsaykuna ,kay ABYA-YALA mamallaktay rimanusha kuyujkuna akami siglo XIX. Kay chawpi sigloXX kay runakuna makanusha purisha atunyasha rinuka, nukanchi llaktara allita sakisha, kay ñukanchi runakuna makanushkara, washa kay políticay katiuj kuna randi sinchi shayarisha paykunas ashkara yanapanahuka.
1992 Watay, kay ABYA-YALA mamallakta ashka runakawsaskamanda chariuka pichka patsak (500) watara, qimsa patsak pichka chunka (350) shinchi runakunara riksikkuna tandarinurka Quito- Ecuador llaktapi, kay tukuy gun tandarisha piñankagua kay karantunu kawsaykunata, mishukuna raymi puncha nisha ruranka kallarinupi, shinarasha paykuna kay punchara randi munanuka churankawa, kay ABYA-YALA mamallaktay kikinkawsak runakuna, shinallara africamanda apamushka runakunas shinchi makanushkakunara riksichinkawa, shina rashami kay punchara churanahuka Mamallaktapura puncha, kay tukuykuna ñukanchi kikin ABYA-YALA mamallaktay kawsak runakunara yanapashaka puncha.
Munanchi kay tukuy pachamamay kawsakkuna, shamunuchu ñuchanchi imashina sinchi shayarisha llankawshkama, mana ally kawsayra chinkachinkawa, shinallara kay llulla shimita rimasha apashkara ABYA-YALA rami tupanchi nishkara sakinkawa, kay karantunu runakuna kawsak punchay satisha.
Kuna, kay iskay chinka wayru killa (12 de octubre) turkarinaman shuk atun yuyay churasha awama apashka wiñaykawsaykunara, mana shuktunu runa kawsaykunawa satirina munashkara.